Баланы әрдайым қарап, денсаулығын тексеріп жүрген дәрігермен ақылдассаңыз, ол сізге жыл маусымын, ауа райын, тағы басқа жағдайларды ескере отырып, балаңызға қолайлы күн тәртібін жасап береді, яғни баланың қашан жатып, қай уақытта төсектен тұруы, қай сағаттарда тамақ ішуі керек, қай сағаттарда ойнауы керек екенін айтып береді. Сол дәрігердің айтуы бойынша сіз өз балаңызға тұрақты күн тәртібін жасап алып, соны бұлжытпай орындатуға тырысыңыз. …
Баланың ұйқысы. Бір жарым жасқа дейін бала күндіз бір жарым сагаттан 2 рет, түнде тоғыз сағат, яғни күн тәулігінде 13—14 сағат ұйықтауға тиіс. Бір жарым жастан асқан соң 5—6-ға келгенше бала күндіз бір мезгіл ұйықтау керек. Ұйқының ұзақтығы баланың жасына қарай өзгеріп отырады. Мәселен, үш жасар бала тәулігіне 12,5 сағат, 6—7 жасар балалар кемінде 11 сағат ұйықтауы керек. Мұның 1,5—2 сағаты күндізгі ұйқы болуға тиіс. Баланы күндіз де, кешке де белгілі бір сағатта ұйықтату керек. Сонда ол әлгі мезгілде ұйықтауға дағдыланып, тез ұйықтайтын болады.
Адамның жақсы ұйықтауына себепкер болатын нәрсе — таза ауа, Сондықтан бала ұйықтайтын бөлмені желдетіп, ауасын жаңартып тұру керек. Кешкі астан кейін баланы біраз таза ауаға шығарып серуендетіп әкелген дұрыс. Қыстыкүні дала суық екен деп, баланы пештің үстіне ұйықтатпаңыз, ыстық жерде бала жайсыз ұйықтайды және ол баланың денсаулығын бұзуы да мүмкін.
Әр баланың өзінің керуеті болуы керек, егер үлкен кісімен немесе басқа баламен бірге жатса, ол дұрыс ұйықтап тыныға алмайды. Балаға ұйықтар алдында қорқынышты ертегі айтпаңыз және оның асыр салып жүгіріп ойнауына рұқсат бермеңіз. Ондай ойындар мен қорқыныштан баланың ұйқысы қашып, түнде жақсы ұйықтай алмайтын болады. Сол сияқты, балаға дәл ұйықтар алдында тамақ беру де дұрыс емес. Баланың кешкі асын төсекке жатардан кемінде бір сағат бұрын ішкізу керек. Ұйқысы қанбаған бала мазасызданып, жылай береді, аурушаң болып, нашар өседі.
Баланың тамақтануы. Баланы емшектен шығарғаннан кейін оған берілетін астың түрін біртіндеп көбейте беру керек. Аузындағы тістерінің саны көбейіңкіреген кезде оған шайнап жейтін қатты тағамдар бере бастау қажет.
Жас балаға күніне жарты литр сүт (ботқа пісіруге кететінімен қоса есептегенде) беру керек. Балаға сусын орнына сүт ішкізе беруге болмайды, өйткені бала сүтті көп ішіп қойса, басқа тамақты жемей қояды.
Ет пен балықты күнде жегізе бермей, аптасына 4-5 рет қана беру керек. Онда да еттің тым майлысын жегізбеңіз. 3 жасар балаға күнара бір жұмыртқа, үштен асқан балаға күнде бір жұмыртқа беруге болады. Кейбір балалардың денесіне жұмыртқа жесе қышыма бөрткен шығады. Мұндай жағдайда балаға жұмыртқа бермеу керек. Балаға өте пайдалы тағам — ақ ірімшік (творог). Сондықтан балаға бір күн жұмыртқа, бір күн ақ ірімшік жегізіп тұрған жақсы.
Ал, нан, май, қант, көкөніс дегендер баланың күнделікті жейтін тағамдары. Көкөністер мен жеміс-жидектер де адам баласының тіршілігіне қажетті минералды заттар мен витаминдер көп. Балаға тамақ пісіру кезінде көкөністердің құрамындағы витаминдер жойылып кетпес үшін оларды қабығын аршығаннан кейін судың ішінде немесе ашық ауада ұзақ уақыт қалдырмай, қайнап жатқан суға яки сорпаға салып, кастрюльдің қақпағын жауып пісіру керек.
Жас балаға кисель, компот сияқты жемістен пісірілген тағамдарды да беріп тұрған мақұл. Бір тамақты қайталап ішкізе берсеңіз, бала одан зерігіп, жегісі келмей қалады. Берген астың кенеуі жақсы болумен қатар, оны баланың сүйсініп жеуінің де мәні зор. Сүйсініп ішкен ас организмге тез сіңеді. Сондықтан, ішер астың түрін өзгертіп, балаға түрлі-түрлі тағамдарды алмастырып беріп отырған жақсы. Таңертеңгі ас пен түскі астың арасында балаға құрғақ нан, конфет, печенье берудің қажеті жоқ. Ол баланың тәбетін жояды. Бала белгілі сағатта, дастарқан басында, өзінің орнында отырып ас ішуге дағдылануы керек.
Баланың ішер асында витаминдердің жеткілікті болуына зер салу керек. Өсіп келе жатқан жас баланың организміне әсіресе Д, С және А витаминдері өте қажетті. Бұл витаминдер денедегі зат алмасуын жақсартып, организмнің тіршілік қабілетін күшейтеді. Организмде бұл витаминдер жетіспеген жағдайда баланың бойы нашар өседі және өзі әлсіз де аурушаң болады. Балаға сәбізді көбірек жегізген жақсы. Сәбізді бала шикідей де жақсы жейді және оны майға қуырып беруге де болады. Сәбізден бала организмінде А витамині түзіледі.
С витамині негізінен көкөністердің, жеміс-жидектің құрамында болады. Бала осыларды неғұрлым көбірек жесе, оның организмінде С витамині де молая түседі. Ал қыста және көктемде, көкөністер мен жемістердің жоқ кезінде балаға витаминді жемістердің тұнбасын, компот, тосап беру керек. Әсіресе кептірген итмұрын тұнбасын ішкізген пайдалы. Мәселен, бір стакан суға бір ас қасық есебінен кепкен итмұрын жемісін салып, оны беті жабық ыдыста 10 минут қайнатасыз да, бір тәyлік тұндырып қоясыз. Содан кейін оның ішіндегі жемісін сүзіп тастап, қажетінше шекер қосасыз да, балаға күніне ас қасықпен з қасық немесе стаканның төрттен бір бөлігіндей ішкізіп тұрасыз.
R-ақпарат