Қазіргі саясаттың ең маңызды құрамдас бөлігі оның құқықтық негізі болып табылады. Құқықтық нормалар саясатқа оны анықтайтын, әмбебап құқықтық кеңістікті құрайтын, саяси процеске қатысушылардың құзыреттілігінің негізін белгілейтін прогрессивті динамиканың маңызды логикасын береді. Жеткілікті түрде әзірленген құқықтық саясатсыз саясаттың барлық түрлерін мақсатты және сенімді түрде жүзеге асыру мүмкін емес. Құқықтық базаның жетілмегендігімен әлеуметтік-экономикалық саясатты жүзеге асыруда айтарлықтай қиындықтарға әкеледі. Қазіргі қоғам өмірінде құқықтың рөлі күрт өскенін, әрі қарай да өлшеусіз өсетінін айта кеткен жөн.
Құқықтық ақпараттар легі салыстыруға келмейтіндей артып, түрлі нормативтік актілер әлдеқайда көп қабылдана бастады. Бұл біздің қоғам, жеке және заңды тұлғалар өздерінің өзекті мәселелерін шешу үшін заңды белсендірек пайдалана бастағанымен түсіндіріледі. Тиісінше, «құқықтық саясат» – мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық процестерді құқықтық реттеудің тиімді механизмін құру, адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, құқықтық тәртіпті нығайту, құқықтық мәдениет деңгейін айтарлықтай арттыру, әлеуметтік тұрақтылыққа қол жеткізу үшін құқықтық тетіктерді орынды пайдалану, мейлінше толық қамтамасыз ету мақсаттары бойынша мемлекеттің ақылға қонымды, жүйелі және дәйекті қызметі.
«Құқықтық саясат» құқықтық даму процестерін басқаруы, қоғамның құқықтық құрамдас бөлігінің ұйымдастырылу дәрежесін арттыруы керек. Қазақстанның құқықтық саясаты – бұл ең алдымен Қазақстан Республикасы Конституциясының мызғымас қағидаттарына, олардың тиісті заңдарына және халықаралық құқықтың жалпыға танылған нормаларына негізделген құқықтық қызметтің әмбебап жүйесі. Осылайша, еліміздің құқықтық саясаты қолданыстағы құқықтық актілерде өз көрінісін тауып отыр. Құқықтық саясат елдің толық және тиімді құқықтық жүйесін құрайды. Ол қоғамның барлық мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, мемлекеттің құқықтық реттеуін жетілдіруге бағытталған. Құқықтық саясат қоғам өмірін әділеттілік принциптерінде дұрыс және толық ұйымдастыру үшін құқықтық құралдарды ғылыми негізделген пайдалануға негізделуі керек. Сонымен бірге кейбір адамдардың наразылығы мен әлеуметтік сілкіністердің алдын алу үшін елде «артықшылығы бар байлар» мен «кедейлер» арасында күрт алшақтыққа жол бермеу керек.
Құқықтық саясаттың жоғары тиімділігіне қол жеткізу мемлекеттің, қазіргі заң ғылымы мен тәжірибесінің маңызды міндетіне айналуда. Құқықтық саясатты қалыптастыру мен жүзеге асыруда ақпараттық насихат, халықтың құқықтық санасын арттыру, сендіру және мәжбүрлеу арқылы олардың жүзеге асуына қол жеткізетін заң шығарушы және құқық қорғау органдарына маңызды рөл жүктеледі.
Сарапшы мамандардың айтуынша, құқық қорғау саясаты жалпы құқықтық саясаттың алуан түрлілігіне жатады, ол Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуының қажеттіліктерін қанағаттандыратын әмбебап құқықтық өмірдің өзара байланысты құрамдас бөлігі болып табылады. Құқықтық саясаттың бұл түрлері тұрақты байланыста. Мемлекеттің адам құқықтары жөніндегі саясаты конституциялық құрылысты және қоғамның басқа да өмірлік маңызды мүдделері мен құндылықтарын қорғау үшін тиісті жағдайлар мен алғышарттарды жасауға шақырылады. Қоғамның құқық қорғау саясатының негізгі міндеті – маңызды конституциялық құндылықтарды тиімді жүзеге асыру және қорғау үшін тиісті саяси-құқықтық, ұйымдастырушылық және басқарушылық жағдайларды, тетіктерді жасау.
Құқық қорғау саясаты құқық қорғау жүйесін құруға, адам құқықтарының тиімді жүйесін құруға негізделген. Құқықтық саясаттың міндеттеріне сәйкес мемлекет азаматтардың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық санасын арттыруға жағдай жасайды, олардың құқықтарын, заңмен қорғалатын мүдделерін жүзеге асыру мен қорғаудың жолдары мен шектерін білуді қамтамасыз етеді. Қазақстандағы құқықтық мәдениетті арттыру жөніндегі мемлекеттік саясаттың тұжырымдамасы азаматтардың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық санасын іске асыруға, халықтың құқықтық мәдениетінің жоғары деңгейін қалыптастыруға, заңды, тәртіп пен сотты құрметтеуге, оң әлеуметтік мінез-құлық үлгісі, сонымен қатар құқықтық нигилизмді жоюға бағытталған.
Құқықтық мемлекет принциптерінің нығаюы, азаматтық қоғамның қалыптасуы және азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының жүзеге асуы олардың құқықтық мәдениетінің жағдайына, құқықтық сана деңгейіне тікелей байланысты. Осыған сәйкес, азаматтарды құқықтық тәрбиелеу құқықтық тәрбие жүйесіне қатысушылардың барлығының жұмысындағы басым бағыттардың бірі болуы керек.
Еркежан АРЫН