Жер сілкінісі – кенеттен болатын және ең қауіпті табиғи апаттардың бірі. Мұндай жағдай адам өмірі мен денсаулығына, сондай-ақ мүлікке үлкен қауіп төндіреді. Қазақстанның оңтүстігі, соның ішінде Шымкент қаласы да сейсмикалық қауіпті аймаққа жатады. Сондықтан әр тұрғын төтенше жағдайға алдын ала дайын болып, жер сілкінісі кезінде өзін қалай ұстау керектігін білуі қажет.
Жер сілкінісі кезінде не істеу керек?
— Сабыр сақтаңыз. Кез келген төтенше жағдайда сабырлы болу – басты қағида. Паника қауіпті арттырады.
— Қоршаған ортаны бағалаңыз. Егер ғимарат ішінде болсаңыз, терезелерден, айнадан, кітап сөрелерінен, ауыр жиһаздан және шам ілулі жерлерден алшақ тұрыңыз.
— Қауіпсіз орынға тығыныңыз. Мықты үстелдің астына немесе есік маңындағы берік жерге жасырыну керек. Басыңыз бен мойныңызды қолмен немесе жастықпен қорғауға тырысыңыз.
— Лифт пайдаланбаңыз. Жер сілкінісі кезінде және одан кейін лифтті қолдануға болмайды – электр қуаты үзіліп немесе механизм зақымдануы мүмкін.
Газ бен электр қуатын өшіріңіз. Егер мүмкіндік болса, жер сілкінісі кезінде немесе одан кейін бірден газ және электр желілерін ажыратыңыз. Бұл өрт пен жарылыс қаупін азайтады.
— Ғимараттан тек сілкініс тоқтағаннан кейін шығыңыз. Шыққанда әйнек фасадтардан, балкондары құлайтын қабырғалардан және электр сымдарынан аулақ болыңыз.
— Жарақат алғандарға көмектесіңіз. Қасыңызда зардап шеккендер болса, алғашқы медициналық көмек көрсетуге тырысыңыз және жедел қызметтерге хабар беріңіз.
Жер сілкінісінен кейінгі әрекеттер:
— Газдың иісі сезілсе, жарық жақпау, электр құрылғыларын қоспау және тез арада ғимараттан шығу қажет.
— Қайталама сілкіністерге (афтершоктар) дайын болыңыз – олар да қауіпті болуы мүмкін.
— Ақпаратты тек ресми көздерден алыңыз: радио, ТЖМ хабарламалары, үкіметтік сайттар.
— Ұялы байланыс істеп тұрса, туыстармен хабарласыңыз.
Алдын ала дайындық не үшін қажет?
— Апаттық жиынтық дайындаңыз. Фонарь, қосымша батарея, дәрі қобдишасы, 2–3 күнге жететін су мен азық, құжаттардың көшірмесі мен қолма-қол ақша болу керек.
— Отбасылық эвакуация жоспарын жасаңыз. Барлық отбасы мүшелері апат кезінде қай жерде жиналатынын, ғимараттан қалай шығатынын және байланыс жолдарын білуі тиіс.
— Жиһазды бекітіңіз. Шкафтар мен ауыр техниканы қабырғаға бекіту – жарақаттану қаупін азайтады.
— Тұрғын үйдің сейсмикалық жағдайын тексертіңіз. Мамандарға жүгініп, ғимараттың беріктігі мен қауіпсіздігін бағалатыңыз.
Шымкент қаласына тән ерекшеліктер:
Шымкент – Қазақстандағы халық саны жағынан үшінші ірі қала. Мұнда тығыз құрылыстар мен белсенді әлеуметтік өмір бар. Мұндай жағдайда тұрғындармен қатар мектептер, балабақшалар, кәсіпорындар мен коммуналдық қызметтер де төтенше жағдайларға дайын болуы тиіс.
Оқу орындарында эвакуациялық жаттығулар тұрақты түрде жүргізіліп, балаларға апат кезіндегі әрекет ережелері түсіндірілуі керек. Мекемелерде де эвакуация жоспары жасалып, қызметкерлерге нұсқаулықтар берілуі қажет. Көпқабатты үй тұрғындары апат кезінде қай жерден шығуға болатынын және газ, электр желісін қалай ажырату керектігін білуі тиіс.
Жер сілкінісінің алдын алу мүмкін емес, бірақ оның салдарын азайту – әр адамның қолында. Жеке адамның, отбасының және қоғамның дайын болуы – қауіпсіздіктің негізгі кепілі. Шымкент тұрғындары жер сілкінісі сияқты апаттарға байыппен қарап, алдын ала қамдануы керек. Бұл – өз өмірін және айналасындағылардың өмірін сақтап қалудың ең тиімді жолы.
