Қазақстанның волонтерлік қызметі хақында!

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев  Жастар жылының заңды жалғасы ретінде 2020 жылды Волонтерлер жылы деп жариялаған болатын. Содан бергі 2 жыл ішінде еліміздегі волонтерлік ұйымдардың саны 3 есеге, ал тұрақты волонтерлер 4 есеге өскен, деп хабарлайды R-ақпарат.

Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Болат Тілеповтің айтуынша, аталған мерзімде 600 волонтерлік ұйымға 200 мың белсенді тартылыпты. Дені әлеуметтік салаға шоғырланған. Енді олар айналысатын іс-шаралардың ашықтығын қамтамасыз ету үшін қайырымдылық ұйымдардың реестрі жасалмақ.

Бұл ретте биыл Волонтер жылының ресми жабылу рәсіміне қатысқан Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қайырымдылық ұйымдарының реестрі барлық ақпараттық жүйеге енгізіліп, қайырымдылық ұйымдарының қызметімен, олардың қаржылық есебімен танысқысы келетін кез келген азаматқа қолжетімді болуы тиістігін ескертті. Электронды қайырымдылық саласында азаматтарды алаяқтардан қорғау жүйесін әзірлеу де маңызды екені баса айтылды.

«Сол үшін министрлік Волонтерлікті дамытудың 2021-2023 жылдарға арналған жол картасын әзірлеген болатын. Ол волонтерлік бастамаларды одан әрі дамытуға ықпал етіп, азаматтардың волонтерлік қызметке қатысуын жандандыруға, волонтерлік мәдениетті одан әрі нығайту үшін жағдай жасауға мүмкіндік береді», – дейді Болат Тілепов.

Одан бөлек, «Ынтымақ» қоғамдастықты дамыту бағдарламасының жетекшісі Мая Шаменова еріктілік кезіндегі фактчекинг (фактілерді тексеру) мәселесін көтерді. Оның айтуынша, адамдарға ақпаратты тексеруді, волонтерлік көмекті қалай көрсету керектігін ғана емес, оны қалай қабылдауға болатынын үйретіп, оларды волонтерлік сауаттылық тұрғысынан дайындаған жөн.

«Егер сізге еріктілер келген болса, онда міндетті түрде олардың барлық құжаттарын тексеріп шығу керек. Анықтамалар мен дәлелдерді талап етуге ұялмаған дұрыс. Садақа жинап жүрген балаларды көргенде, тұрғындар олардан қордың барлық құжаттарын, кімге және не үшін ақша жиналып жатқанын сұраса екен дейміз. Мысалы, мен волонтер балалардан рұқсат құжаттарын, көмекке мұқтаж баланың ата-анасының байланыс деректерін, баланың диагнозын растайтын құжаттар қайда екендігін үнемі сұраймын», – дейді Мая Шаменова.

Иә, бұл ретте қайырымдылық қорларындағы қаржының ашықтығы да өзекті. Енді сол қамқоршы азаматтар мен олардан көмек алушылардың реестрі қайырымдылық жобалар арқылы өтетін қаржының жұмсалуына ақпараттық және қоғамдық бақылауды қамтамасыз етуі шарт. Әйтпесе ел арасында «ірі компаниялар қайырымдылықпен салықтан жалтару үшін ғана айналысады» деген де ұшқары пікір бар. Алайда «Аяла» қайырымдылық қорының президенті Айдан Сүлейменова оны жаңсақ түсінік деп есептейді.

«Коммерциялық емес қайырымдылық қоры ретінде біз корпоративтік табыс салығын төлемейміз. Өйткені қайырымдылықпен айналысатындар салықтан босатылған. «Қайырымдылық салықтан құтылу үшін жасалады» деген түсінік – басыбүтін қате!» – дейді ол.

Сондай-ақ Нұр-Сұлтан қаласы ұлттық еріктілер желісінің өкілі Айсұлу Жамашева да өздерінің компаниясына 58 әлеуметтік ұйым тіркелгенін, олардың шынайылығы толықтай тексеруден өткенін алға тартып отыр.

«Мен оларға сенімдімін. Өйткені оларды біз – еріктілер желісі тексереміз», – дейді Айсұлу Жамашева. Президент волонтерліктің нақты істермен көрінетін пат­рио­тизмнің жоғары деңгейін білді­ретініне тоқталып, біреудің дүние-мүлкіне қол сұғып, тонаумен айналысатындарды патриот санамайтынын жеткізді.

«Отанға деген махаббат үлкен ұрандар мен бос декларациялар емес, бұл – күнделікті еңбек, со­ның ішінде халықтың игілігі үшін шынайы атқарылатын қайы­рымды іс. Бұл – адамның болмысы, бұл – терең білім, жоғары мінез-құлық мәдениеті. Өзгенің дүние-мүл­кіне қол сұғатын, тонаумен айналы­сатын, жалған патриоттық ұран­дарды тарататын адамдар патриот еместігін түсінуіміз керек. Өзгелердің мүлкін тонап, олардың өміріне қауіп төндірген азаматтар халқымыздың патриоты емес. Мұндай адамдар – заңды өрескел бұзған қылмыскерлер. Сондықтан олар қоғам мен мемлекет алдында заңға сәйкес жауап беруі тиіс», деді Қ.Тоқаев.

Мемлекет басшысының ай­туын­ша, патриотизм, қоғамға қыз­мет ету және игілікті іс – адам­ның тұлғалық және рухани дамуы­ның жоғары деңгейінің жарқын көрінісі.

«Волонтерлік – мемлекет пен қоғам ілгерілеуінің жарқын көрі­нісі. Елдің дамуы мен жетістігі ха­лықтың патриоттық белсенді әре­кетіне тікелей байланысты. Олар күн сайын маңызды қызмет етеді. Мұндай азаматтар бізде аз емес. 16 мың адам – бастапқы меже. Келешекте жүз мыңдаған, мил­лион­даған адам жан-тәнімен, ерікті түрде волонтерлікпен айналы­сатынына сенімдімін. Мемле­кеттің, атқарушы биліктің және Пар­ламент депутаттарының міндеті – волонтерлік қозғалысқа атсалысуға мүмкіндік беру.

Волонтерлік қызмет реформаларды жүзеге асыруда, жалпы мем­лекетімізді жаңғыртуда маңыз­ды рөл атқарады. Яғни волон­терлер өздерінің іс-әрекеті­мен аса маңызды реформалар­ды жүзеге асыруға нақты үлес қо­сады. Еңбекқорлық, әлемге ашық­тық арқылы озық техноло­гияға және жоғары еңбек өнім­ділі­гіне негізделген жаңа экономика құра аламыз. Волонтерлік идея­сын белсенді ілгерілету отандас­тарымыздың ой-санасының жаңа парадигмасын жаңғыртуға ықпал етеді», деді Президент.

Жиын барысында жақынына көмектесу қазақ ұлтының қанына сіңген ерекше қасиет екені де айтылды. Мемлекет басшысы мұндай дәстүр қиын-қыстау кезеңде  ха­лық ретінде болмысымызды сақ­тап қалуға көмектескеніне екпін берді.

«Бүгін де еліміздің азаматтары мұқтаж жандарға қол ұшын беруге әрдайым дайын екенін көрсетіп келеді. Арыс оқиғасы – соның айқын дәлелі. Төтенше жағдай ке­зінде Қазақстанның түкпір-түкпі­рінен жиналған волонтерлер зардап шеккендерге көмектесті. Қа­ланы қалпына келтіруге белсене атсалысты. Біздің халқымыз өзге­нің басына түскен жағдайға ешқашан бейжай қарамаған. Бұған күнделікті өмірден көптеген мысал келтіруге болады», деді Қ.Тоқаев.

Қасым-Жомарт Тоқаев волонтерлер алдында сөйлеген сөзін­де белсенді ұйымдарды атап өтті. Атап айтқанда, қиын тұрмыс­тық жағдайға тап келген адамдар­ға көмек қолын созуға дайын мың­даған белсендісі бар ұлттық волонтерлер желісінің, «Lider.kz», «Best for kids», елордалық «28 петель» клубы мен «Қамқоршылар клубының» жұмысына жоғары баға берді.

Ұлттық волонтерлік желі 10 жыл ішінде мыңдаған белсен­діні жинап, кез келген маңызды әрі қиын сәтте көмек қолын созуға әзір. Ұйым үлкен компанияларда корпоративті волонтерлікті дамытып, әдістеме арқылы көмектесіп, елімізге келген қонақтар мен туристерге арналған ерікті кездесу өткізеді.

Сондай-ақ «Lider.kz» волон­терлік қозғалысының жұмысын ерекше атап өткен жөн. Бұл ұйым төтенше жағдайда көмек көрсету үшін құрылған. Оның мүшелері жоғалған азаматтарды іздестіруге белсене атсалысады. Қазір осы қозғалыстың қатарында бір жарым мыңнан астам ерікті бар.

Волонтерлікпен айналы­сып жүрген «Best for kids» қоғам­дық қорының да жұмысы – көпші­лікке үлгі-өнеге. Бұл ұйым өз қыз­метін осыдан он жыл бұрын Ақмола облысында бастаған. Содан бері балалар үйіндегі жас­өспірімдерге тұрақты қолдау көр­сетіп келеді. Қор жастарға жігер беретін түрлі дәрістер, тренинг­тер өткізеді. Сонымен қатар жетім ба­лаларға көмектеседі. Міне, осын­дай волонтерлік ұйымдарды кө­бейтуіміз керек», деді Президент.

Президент мұндай мысалдың елімізде көптігін айта келе, Қазақ­станда волонтерліктің бірте-бірте жалпыұлттық сипат алып келе жатқанына тоқталды.

«Бұл үдеріс Волонтер жылында атқарылатын іс-шаралардың арқасында азаматтарымызды одан әрі біріктіре түсетініне сенім­дімін. Игі істер біздің мәдени біре­гей­лігіміздің ажырамас бөлігіне айналды. Елімізде 200-ден астам волонтерлік ұйым бар. Онда 50 мыңнан астам волонтер жұмыс істейді», деді Мемлекет басшысы.

«Жастар жылын қорытындылау жиынында қоғамның нақты мә­селелерін шешуге арналған бір­қа­тар жобаларды айтып өттім. Ауыл жастары, балалар үйінің тәрбие­ленушілері, ардагерлер мен зей­неткерлер қолдауды қажет етеді. Әсіресе науқастарға жәрдем­де­судің маңызы ерекше. Волон­тер­лердің күшімен құқықтық сауат, экология салаларын жетілдіріп, Қазақстанның мәдени мұраларын қорғап, еліміздің батырларын еске сақтау салаларындағы түйт­кіл­дерді шешуге мүмкіндік мол», деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақ­стан азаматтарын жаһандық және аймақтық мәселелерді шешетін халықаралық волонтерлік баста­ма­ларға белсенді түрде тартуды ұсынды.

«Қазақстан 116 елдің 20 мил­­­лион­нан астам волонтерін бірік­ті­ретін Дүниежүзілік эколо­гия­лық «World Clean up day» нау­қа­нына қосылуға дайын. Отандас­тары­мыздың БҰҰ, ЮНИСЕФ, AIESEC ұйымдарының ерік­тілік бағдарламаларына және басқа да халықаралық баста­ма­ларға атсалысуы әртүрлі мемле­кет­тердің тәжірибесімен танысуға және елімізге үздік волонтерлік тә­жі­ри­бені тартуға мүмкіндік бере­ді», деді Президент.

Қ.Тоқаевтың сөзіне қарағанда, мемлекет волонтерліктің инфра­құ­рылымын қалыптастыруға қол­дау көрсетуі тиіс. Соның ішінде аймақтық фронт-офистер барлық еріктілерге өз идеяларын немесе нақты волонтерлік жобаларын іске асыруға көмектеседі.

«Волонтерлерге жан-жақты қол­дау көрсету керек. Менің тапсыр­мам бойынша оларға арнайы же­ңілдіктер ұсынылады. Мысалы, енді волонтерлік жұмыс еңбек өтілі са­налады. Сондай-ақ волонтер сту­денттерге қосымша стипен­дия беріледі немесе пән кредит­терін жабуға рұқсат етіледі.

Осы салада жұмыс істейтін үкі­меттік емес ұйымдарға да қар­жы­лай көмек беріледі. Осыған орай әлеуметтік жобаларды жү­зеге асыру үшін 400-ден астам шағын грант бөлінеді. Әр гранттың құны 300 мың теңге көлемінде болмақ. Одан бөлек, әкімдерге жер­гілікті бюджеттен қосымша грант­тар бөлуді тапсырдым. Еңбе­гімен ерекшеленген волонтерлер мемлекеттік наградаларға ұсы­ны­лады», деді Мемлекет басшысы.

Бұдан бөлек, Президент волон­терлік қозғалысқа қолайлы жағ­дай жасау үшін күш салатынын мә­лім­деді. Осыған байланысты во­лон­терлік инфрақұрылым ашыл­мақ.

«Бүгін волонтерлік бағдар­ла­малар мен жобаларды бақылау және жүйелеу үшін республикалық кеңсе ашылды. Осыған ұқсас орта­лықтар еліміздің бүкіл аймақ­тарында іске қосылды. Кез келген адам өз жобасымен  сонда бара алады. Қазақстандағы мектептерде, колледждерде және жоғары оқу орындарында волонтерлік ұйым­дар құру жоспарланып отыр», деді Қ.Тоқаев.

Волонтерлік жобалардың бәрін мемлекеттік мекемелермен, кәсіпкерлермен бірлесіп жүзеге асырудың артықшылығын еске салған Мемлекет басшысы мұндай қадам аталған саланың дамуына тың серпіліс беретінін жеткізді.

«Волонтерлер еліміздің рухани әлеуетін арттыруға үлес қосуы керек. Мәдениетімізді дамытпай өсіп-өркендеу мүмкін емес. Сон­дық­тан осы мәселеге ерекше мән бе­рілуі тиіс. Қазіргі таңда мәде­ниет және өнер саласындағы жас та­ланттардың арқасында Қазақ­стан күллі әлемге танылып келеді.  Мәнсия ЕСЕКЕЕВА,

«Жас ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымы» қоғамдық қорының төрайымы:

– Кеше Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың во­лонтерлік жобаларды үйлестіретін әрі қоғамдық мониторинг жасайтын және волонтерлікті бүкіл еліміз бойынша оқытып, насихаттайтын фронт-офистің жұмысымен танысқан кезінде сөйлеген сөзін мұқият тыңдадық.

Жүйелі сөздің әрқашан жүйесін де, ба­ғытталып отырған иесін де табатындығы даусыз. Президенттің сөзіндегі айтылған қадау-қадау мәселелер көпшіліктің көкейінде жүрген ойды дөп басып отыр деп айтсақ, артық болмас еді.

Қазақ халқы ықылым заманнан бері бауырмал әрі ынтымақшыл. Біздің күні бүгінге дейін жалғасып келе жатқан халық­тық педагогикамызда да, салт-дәстү­рімізде де бірлігімізді нығайтатын, ынты­ма­ғымызды арттыратын мазмұн өте көп. Біз де тереңнен тамыр тартқан осы ба­ғытта жұмыс істеудеміз. Біздің «Жас ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымы 2011 жылдан бастап жұмыс істеп келеді. Қазір Ақмола облысында жетпіс мыңнан астам мүшесі бар. «Жаста берген тәрбие, жас қайыңды игенмен бірдей» дейтұғын аталы сөз бар. Бұл өмір елегінен өткізілген тәмсіл. Біз де балғын жүректерде адамгершілік дәнін сеуіп, оң мен солын танытып тәрбиелеудеміз.

Шынын айту керек, балалар мен жасөс­пірімдер бір-біріне қамқорлық жасау­ға құштар. Мәселен, жоғары сынып оқушылары төменгі сыныпта тәр­бие­ленетін буынды ұдайы қадағалап отырады. Олардың оқуларына көмектеседі, әсіресе көркем шығармаларды нәшіне келтіріп, мәнерлеп оқуға құмар. Кейбір төменгі сыныптардағы оқушылардың сабақ үлгерімі нашарласа, көмекке келе­тіндер де жоғары сыныптардағы ағала­ры мен апалары. Балалар өз замандас­тарын ғана емес, ауылдағы жалғызілікті қариялар мен зейнеткерлерге де қол ұш­тарын беріп, қамқорлық көрсетеді. Мұндай мысалдар өте көп. Егде адамдарға жасаған жақсылықтары үшін ақ бата алып, көңілдері қанаттанып қалады. Осындай жайлар тәлімді тәрбиенің қайнар бұлағы, бастауы десек, қателеспес едік.

Ұйым өз жұмысын жан-жақты жолға қойған. Мәселен, бір кезде «тілі бас­қа тілегі бір, жүзі басқа жүрегі бір» деп ай­тылатындай жүздеген ұлт пен ұлыс­тың балалары балдәурен қы­зық­ты шақтарын бірге өткізіп, бірге ерже­туде. Олардың арасында ұлтқа бөлі­ну, ұлыс­қа бөліну жоқ. Ертең ат жа­лын тар­тып мінгенде де, араларына сына түс­пей­тіндігіне сенім мол. Әр­дайым түр­лі та­қырыпта байқаулар мен тре­нинг­­тер өткіземіз.

Жас толқынды көркем әдебиетті оқуға, көркем өнермен бауырластыруға талпынамыз. Осының барлығы айналып келгенде, жас толқынның бойындағы ізгілік пен ізетті, парасат пен адамгершілікті дамыта түседі.

Ал парасатты адамдар қай уақытта болсын замандасының жан дүниесіне тереңдей үңіліп, қиналған сәтінде қол ұшын беруге даяр тұрады емес пе? Менің ойымша, патриотизмнің негізгі бір тамыры – волонтерлікті өрістету. Адамдардың бір-біріне жаны ашып, елжіреп тұруы бала жастан бойына бітіп, сүйегіне сіңуі керек.

Елдос АБАҚАНОВ,

Taza alem жобасының амбассадоры:

– «Біз біргеміз!» жобасы бірнеше бағытта жұмыс істейді. Мен эково­лон­­терлік бағытына жауаптымын. Эколо­гияны, қоршаған ортаны қорғау бұл мем­лекеттік дәрежеден бұрын әр азаматтың деңгейіндегі мәселе. Ол әр адамның өзінің тұрған жеріне көңіл бөлуі мен оны күтуінен басталады. Біздің негізгі мақсатымыз – келешекте елімізді, Жер шарын қорғайтын, сақтайтын ұрпақты тәрбиелеу, экологиялық мәселелерге бейжай қарамайтын азаматтардың қатарын көбейту. Бұл да әлеуметтік жауап­кершілік. Өйткені қоршаған ортаны ойлау, экологияға көңіл бөлу жастардың әлеуметтенгенін көрсетеді.

Аталған бағытта түрлі жұмыстарды қолға алдық, жобалар іске қосылды. Ең қа­рапайым қоқысты сұрыптауды үйре­ту­ден бастап, планетамыз үшін маңыз­­ды өзгерістерге аяқ бастық. Бұл тұрғы­да мектеп, жоғары оқу орындарымен бірлесе отырып жұмыс бастадық. Оларға волонтерлік туралы түсіндіріп, жұмыс істеу ретін көрсетіп жатырмыз.

Волонтерлік тек көмектесу емес, оның аясы кең. Экологиялық мәселелерді табу, реттеу, алдын алу да волонтерліктің бір бөлігіне жатады. Басқаша айтқанда, әлем жұртшылығын алаңдатқан мәселелердің себебі мен салдарын түсіну, анықтау. Бұл – экология мәдениеті. Келешекте бұл да жолға қойылады, азаматтарымызға қызық болады деген ойдамыз.

Тағы бір үлкен жауапкершілік – ақпарат тарату. Волонтерлер қатарын көбейту үшін дұрыс ақпарат таратуымыз керек. Волонтерлік арқылы үлкен компаниялардың назарын аудару, оларды экологияны қорғауға жұмыл­дыру да волонтерлердің әлеуметтік жауап­кер­шілігі деп білемін. Өйткені кей кезде экологияға қауіп үлкен компаниялардың жұмысынан келеді. Сондықтан волон­терлік тек көмек емес, бұл – үлкен жауап­кершілік. Бұл – маңызды мәселелерге назар аударта алатын күш.

Гүлмира АБДРАШЕВА,

«Клуб добряков» жобасының негізін қалаушы:

– Волонтерлік – әркімнің міндеті. Бәрі волонтерлікті тегін қызмет, жәрдем­десу деп біледі. Шынына келсек, әр азамат волонтер болуы керек. Көмек­ке мұқтаж адамдар көп. Мәселе материал­дық көмекте емес. Жылы сөз айтып, қолдағаныңның өзі волонтерлік. Бұл да үлкен сауап. «Бәрі жақсы болады» дегенді естігісі келетіндер қаншама.

Жауапкершілік те әр адамның міндеті. Бұл тек волонтерлердің шеңберінде қарайтын мәселе емес. Әр азамат тұрып жатқан жеріміздің бізге тек уақытша берілгенін есінен шығармағаны жөн. Қоғам­ның, балаларымыздың алдындағы жауапкершілікті сезінуіміз керек. Ұрпа­­ғымызға бізден не қалатынын жиі ой­лау қажет. Жердегі қоқысты көтерген­нен азаматтардың арланбағаны дұрыс. Сондықтан волонтерлер деп жауап­кер­шілік пен міндетті шектемеген жөн. Бұл барлығымыз бірге, жұмылып кірісетін жұмыс.

Біз осы бағытта жүйелі жұмыс жүргізуіміз керек, яғни ойы ұш­қыр, дарынды азаматтарды барынша қолдау керек. Сонда ғана төл мәдениетімізді жаңа белеске көтеретін буын қалыптасады. Осыған байланысты Мәдениет пен өнер бастамаларын қолдауға арналған қор ашуды тапсырдым. Бұл құрылым өнер ұйымдары мен ерекше жобаларға қаржылай да, басқа да көмек көрсетеді. Қордың жұмысына волонтерлерді де тарту қажет. Олар музей, кітапхана және өнер мекемелерінде өздерінің жобаларын жүзеге асыра алады. Осы шаралар еліміздің шығармашылық әлеуетін нығайтуға мол мүмкіндік береді» «Қайырымдылық пен мейірімділік – қанымызға сіңген қасиет. Қазақта асар жасап, бір-біріне көмектесіп, қолдау көрсету дәстүрі бар. Оның волонтерлікпен үндесетіні сөзсіз» — деп атап өткен болатын.

Ерікті (волонтер) – латынның «voluntaries» сөзінен шыққан. Өз еркімен, өзінің есебінен қоғамдық жұмыстарға белсене араласушы деген мағынаны білдіреді. Бұл термин әлемде ең алғаш 1600 жылы қолданылды. Соғыс кезінде майданға өз еркімен сұранып барғандарды солай атаған көрінеді. Кейін келе барлық салаға өз бетімен, ешбір қайтарым күтпей жұмыс істеуді қалайтындарға осы теңеу таңылды. Қазіргі қоғамда түрлі діни көзқарастардың белең алуы, кәмелетке толмаған жасөспірімдердің арасында қылмыстың өсуі, маскүнемдік, шылым шегу, нашақорлық, өз-өзіне қол жұмсау, жас отбасылардың ажырасуы жағдайларының көбеюі өзекті мәселе болып тұр. Осы түйткілді мәселелерді шешуде де еріктілердің кіршіксіз таза жүрекпен жасаған ізгілікті қызметтері керек-ақ.

Еріктілер көне дәстүрімізде «асаршылар», Кеңес одағы кезінде «тимуршылар» деген атпен белгілі болса, бүгінде бұл игі іспен әлем бойынша миллиондаған адам айналысады. Ресми деректерге сүйенсек, Қазақстанда еріктілер қызметі 1991 жылдан бастау алады. Ал Еуропа елдерінде бұрынырақ, яғни ХІХ ғасырдың 20 жылдарынан пайда бола бастаған.

Еріктілер қызметі бұл – көмекті қажет етушілерге білдірілетін сүйіспеншілік пен нақты жәрдем. Қайырымдылық адамзаттың асыл қасиеттерінің бірі және ізгіліктің анық көрінісі болып есептеледі. Волонтерлік қызмет – өз еркіңмен баратын қайырымды шара. Дегенмен, бұл жүрек қалауының қызметі қазақ халқының қоғамдық-әлеуметтік өмірінде ежелден келе жатқан – жылу жинау немесе асар жасау дәстүрлерінің тарихи жалғасы. Табиғат апатынан немесе өзге де бақытсыздық салдарынан баспанасынан, мал-мүлкінен айырылған отбасыға ауыл болып көмектесуді қазақта «жылу жинау» деп те айтады. Сондықтан, «ерікті» сөзі кейін пайда болған немесе жаңа заманның термині деп қабылдаудың қажеті жоқ. Өйткені бұл сөздің түбірі біздің халықтың дәстүрінде әу бастан қайырымдылықпен қанаттасып жатыр.

«Абай жолы» роман-эпопеясында Мұхтар Әуезов ұлы ақын Абай Құнанбаевтың жеке өмірін, күресін ғана суреттеп қоймайды, сонымен бірге ақын өмір сүрген қоғамның қоғамдық-әлеуметтік өмірін, оның ішінде асарлату, жылу жинау дәстүрін де жан-жақты бейнелейді. Жұт деген жоқшылық, қысталаң, апат деген қақ қасына келгенде, Абай ел тірлігінің барлық қайғылы сорын көрді. Өз ойының ауыртпалығы Абайға барлық тірлікті соншалық татымсыз, жалған етіп көрсетті. Әрбір ауылдың үлкендеріне соғып:

– Тоңғандарың мына тұс-тұсындағы ауылдарға барып, жылынып қайтыңдар. Бір-бір мезгіл ыстық ішіңдер. Осы қорықтарда отырғандардың бәрі ағайын ғой. Мынау апатпен алысып жатқан ағайынға қайырым етіңдер! Ауылда қанша қазан болса, сонша ыстық істеп, күніне бір-бір рет қорек етіңдер. Қумайды. Жасқанбаңдар! – деген сөздерінен данышпан Абайдың апатпен алысып жатқан ағайынды бірлікке, бірлесе қиындықтан шығу жолдарын іздегенінің көрінісі. Сондай-ақ «Абай жолында» қасына Дәркембай келгенде, Абай Қаражанға түйіле қарап:

– Міне, сенің ауылыңнан ас ішетін кісілерді мына Дәркембай бастап кеп тұрады. Жалғыз өз үйің емес, осы ауылда неше түтін, неше қазан бар, соның бәрін асқызып отыр. Бар ауылың қызмет етсін! – дейді. Абай Қаражанға өз пайдасын ойлау қазақ халқының қанында жоқ қылық екенін түсіндіргісі келеді. Бұл жолдардан ұлы Абайдың халықтың бірігіп, бір-біріне көмек қолын созып, жылу жинауға шақырады.

Тәуке ханның тұсында қабылданған «Жеті жарғы» заң жинағында жылу жинау дәстүрі туралы «Бұл – Тәңірі ісі» деп айтылған. Заңда: «Әртүрлі табиғи апат (жұт, өрт, т.б.) салдарынан мал мен дүниесінен айырылып, күнкөруі қиындап кеткен адамдар қазақ баласынан жылу жинауға хақылы. Жылуды ел болып та, жеке адам болып та жинайды, қандай да түрі болмасын жылу жинау туралы шешімде ел басшылары мен билердің келісімін алады» — делінген.

Халқымыз: «Қайырымдылық жасасаң, қайырын өзің көресің» – дейді. Алла Тағала Қасиетті Құранның «Бақара» сүресінің 272-аятында: Қайыр – садақа ретінде не берсеңдер де өздерің үшін (жақсы болады). Не берсеңдер де, тек Алланың разылығы үшін берулерің керек. Ізгілік жолында не жұмсасаңдар да, соның бәрі өздеріңе толық қайтарылады және сендер әділетсіздіккке ұшырамайсыңдар (яғни, сауаптарыңды толық аласыңдар)» – делінген. Шариғатпен астасып жатқан бұл қайрымды қызметтің ұлт болашағының рухани жаңғыру жолында берері мол.

Асар – ертеден келе жатқан халқымыздың озық әдет-ғұрпы, бір-біріне ақысыз көмек көрсету, көпшіліктің көмегін пайдалану дәстүрі. «Хошар» немесе «Асар» сөздері тұрғын үй салу сияқты, қиын және көлемді жұмыс болған кездері адамдардың көмекке жабылуын білдіреді. «Асар» – туған-туыстар, достар немесе көршілер қиындықтарға тап болған адамға немесе отбасыға қайтарымсыз көмек көрсету. Қырғыз, қазақ, өзбек, тәжік, түркімен халықтарына ортақ бұл дәстүрдің өте ертеде пайда болғандығы жайында деректер бар. Басына іс түскен адамға ауыл тұрғындары, көрші-қолаңы, туған-туыстары мал, дүние береді немесе қаржылай көмек көрсетеді. Асар – дүние, мүлік жағынан емес, қол еңбегімен көрсетілетін жәрдем.

Егін ору, пішен, үй салу тәрізді науқан кезінде жалғыз шамасы келмей, жұмысы өнбей жатқан адамға ағайын-туыс, дос-жарандар келіп, жұмысты бірігіп бітіріп тастауға тырысады. Сонау атам заманнан жалғасып келе жатқан бұл игі дәстүрдің бүгінгі жаһандану заманында көрініс тауып келе жатқанын біз дәстүр сабақтастығы деп түсінеміз. Өткен жылдың 24 маусымында Түркістан облысы Арыс қаласының жанында орналасқан ҚР ҚК-нің қару-жарақ қоймасының бірінде оқ-дәрілер жарылып, арты өртке ұласқаны мәлім. Жарылыстан кейін Арыс тұрғындарының көрші елдімекендерге уақытша орналасып, жоғалған балалардың табылуына көмектескен еріктілердің қайырлы істерін қоғам жоғары бағалайды.

Дегенмен бүгінгі күні азаматтарды ерікті болуға ынталандыратын жүйе жоқтың қасы. Сондықтан еріктілердің мәртебесін көтеруді қоғам болып қолға алуымыз керек. Өйткені, еріктілер туралы өте аз ақпараттандырылған, үгіт-насихат жұмыстары жетіспейді. Қайтарымсыз жұмыстың жемісін бағаламау да, оларды қолдаусыз қалдыру да осы насихаттың жоқтығынан туындап тұр. Осыдан келіп волонтерлердің ел дамуындағы рөлі, еріктілікке ынталандыру, волонтерлік мәдениет туралы таным, түсінік қалыптаспаған.

Ерікті болу – жаңа әлемді ашып, білмегенді үйрену. Әлемде өз еркімен, риясыз жақсылық жасау жолында жүрген адамдардың бар екенін дәлелдейді. Ерікті болудың арқасында әрбір азамат еліне көмектесіп қана қоймай, өзіне мүдделес серік табады.

Ең жақсы адам – қоғамға, елге пайдасы тиген пенде. Ерекше қызмет қоғамның өз ішінде дамып, кейін келе кең өріс тапты, сондықтан оның одан әрі де қанат жаюы сол қоғамның өзіне тікелей байланысты болмақ. Десе де мемлекет тарапынан еңбектің ақшалай ғана емес, моральдық тұрғыдан да бағаланғаны абзал.

Ерікті болу – күндіз-түні жұмыс істеу деп түсінетіндер бар. Бұл пікір дұрыс емес. Әрбір азамат, әрбір маман иесі өз жүрек қалауымен жақсылық нұрын шашуға ниетті болса, ол ерікті болып табылады. Өз еркімен өтеусіз, қоғамға пайдалы іспен шұғылдануға барша жастарды шақырамын.

Демек, қазір Қазақстанның волонтерлік қызметінде ашықтық бар деуге осы мысалдардың өзі-ақ жеткілікті сияқты. Ең бастысы, Мемлекет басшысы волонтерлер алдында сөйлеген сөзінде қайырымдылық пен волонтерліктің пандемия кезінде жалпыұлттық сипат алғанын атап өтіп, оның әлеуметтік нормаға айналғанын және халықтың дұрыс қабылдағанын жеткізді.

R-ақпарат