Қазақстанда жергілікті басқаруды дамыту және әкімдердің халықпен тікелей байланысын күшейту қазіргі мемлекеттік саясаттың басты бағыттарының бірі болып отыр. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бірнеше рет атап өткендей, әкімдердің негізгі міндеті – тұрғындардың күнделікті мәселелерін шешу, олардың ұсыныстары мен талаптарын ескере отырып, тиімді шешімдер қабылдау. Бұл тек әкімнің кәсіби деңгейіне ғана емес, сонымен қатар оның азаматтармен ашық және адал диалог құра білуіне де байланысты.
«Жыл өткен сайын халықтың талап-тілегі артып келеді. Бұл – бүкіл әлемге ортақ үрдіс. Әкімдер халыққа құрметпен, шыдамдылықпен, түсіністікпен қарап, азаматтармен ашық әңгіме жүргізуге тиіс», – дейді Президент. Бұл сөздер қазіргі әкімдердің басты миссиясын айқындайды: олар өз аумағындағы тұрғындардың әрбір мәселесіне мұқият қарауы, оны шұғыл және сапалы шешуі керек. Бірақ бұл міндетті тиімді орындау үшін әкімдердің өз қолында тиісті құзыреті болуы шарт.
Жергілікті әкімдердің қызметін жетілдірудің маңызды аспектілерінің бірі – тұрғындардың ұсыныс-пікірлеріне назар аудару. «Сын түзелмей, мін түзелмейді» дегендей, әрбір әкім тек конструктивті ұсыныстарды ғана қабылдап, арандатушы немесе ниеті теріс адамдардың ықпалына берілмеуі тиіс. Бұл қағида тек жеке әкімнің беделін ғана емес, сонымен қатар жергілікті билік пен қоғам арасындағы сенімді нығайтуға мүмкіндік береді.
Аталған принциптер тек сөз жүзінде қалмай, нақты құжаттық негізде бекітілген. Мысалы, жақында Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасы ішкі саясатының негізгі қағидаттарын, құндылықтары мен бағыттарын бекіту туралы» Жарлыққа қол қойды. Бұл құжат әрбір мемлекеттік қызметшінің, әсіресе әкімдердің қызметін үйлестіретін, бағыт-бағдар беретін маңызды нормативтік акт болып табылады. Жарлық әкімдердің жұмысын жүйелендіріп, олардың халықпен байланысын, қоғамдық мәселелерді шешу барысын нақты жолға қойып отыр.
Тұрғындармен тікелей байланыс орнатудың ең тиімді жолдарының бірі – ашық диалог платформалары. Бұл бағытта соңғы жылдары аймақтарда бірқатар форумдар мен кездесулер ұйымдастырылуда. Әкімдер тұрғындармен жүздесіп, олардың мәселелерін тыңдап, ұсыныстарын талқылап, шешім қабылдауға қатыстыруда. Мысалы, ауылдық округтерде бюджет бөлуді, коммуналдық қызметтерді жақсартуды, әлеуметтік жобаларды іске асыруды тұрғындармен бірге талқылау тәжірибесі кеңінен қолданылады.
Әкімнің негізгі функцияларының бірі – тұрғындарды ортақ іске жұмылдырып, оларды алға бастай білу қабілеті. Бұл тек ұйымдастыру шеберлігіне ғана емес, сонымен қатар азаматтардың сенімін арттыруға да байланысты. Халыққа сенім тудырған әкім өз аумағындағы жобаларды тиімді жүзеге асыра алады. Ол әлеуметтік, мәдени және экономикалық бастамаларды іске асыруда белсенді азаматтардың күшін жұмылдырады, ауыл мен қаланың дамуына нақты үлес қосады.
Мысалы, кейбір өңірлерде әкімдер тұрғындармен бірге инфрақұрылымды жаңғырту, мектептер мен ауруханаларды жөндеу, жолдарды абаттандыру сияқты жобаларды жүзеге асыруда. Осы арқылы халық тек бақылаушы ғана емес, белсенді қатысушыға айналады. Жоба мен шешімдердің ашықтығы мен қатыстылығы қоғамда сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға, азаматтық жауапкершілікті арттыруға септігін тигізеді.
Әкімнің тағы бір маңызды міндеті – жергілікті ресурстарды тиімді пайдалану. Президенттің айтуынша, ауыл шаруашылығы, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, жерді сақтау мен қорғау сияқты мәселелерде әкімдердің рөлі айрықша. Әкімдер өндірістен түсетін негізгі экологиялық салықтар мен төлемдердің белгілі бір бөлігін ауылдық округ бюджетіне бағыттау арқылы жергілікті даму мен әлеуметтік жобаларды қаржыландыруға үлес қоса алады.
Қазіргі заманғы әкімді нағыз әкім деп есептеуге болады, егер ол:
- тұрғындардың талап-тілегін тыңдап, шешім қабылдай алатын болса;
- тұрғындарды ортақ іске жұмылдырып, белсенді қатысуды ұйымдастыра білсе;
- ашықтық пен есеп беруді қамтамасыз етсе;
- жергілікті ресурстарды тиімді пайдаланып, әлеуметтік және экономикалық жобаларды іске асыруға үлес қосса.
Қазақстанда әкімдердің кәсіби деңгейін арттыру, халықпен жұмыс жасау мәдениетін дамыту үшін осындай принциптер мен нормалар негізге алынып отыр. Бұл бағыттағы барлық бастамалар – халық пен билік арасындағы сенімді нығайту, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету және жергілікті басқарудың сапасын көтеру үшін жасалатын нақты қадамдар.
Тұрғындарды ортақ іске жұмылдырып, алға бастай білетін әкім – нағыз әкім. Сол арқылы ауыл мен қала дамып, қоғамның әрбір мүшесі өз үлесін қосуға мүмкіндік алады. Бұл Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізін қалаушы басты факторлардың бірі болып табылады.