Табиғи апаттардың ішіндегі ең қауіпті және болжап болмайтын түрлерінің бірі – жер сілкінісі. Ол кенеттен орын алып, адам өміріне, мүлікке, инфрақұрылымға зор қауіп төндіреді. Шымкент қаласы сейсмикалық қауіпті аймақтардың қатарына кіретіндіктен, бұл өңірдегі мектептерде жер сілкінісіне дайындық жұмыстары аса маңызды. Себебі мектептер – балалардың күнделікті уақытын өткізетін орны, ал балалар – ең әлсіз әлеуметтік топтың өкілдері. Сондықтан да білім беру мекемелерінде қауіпсіздік талаптарын күшейту – басты міндеттердің бірі.
Сейсмикалық қауіп – шынайы қауіп:
Шымкент қаласы Жерорта теңізі-Гималай сейсмикалық белдеуінің шетіне жақын орналасқан. Аймақта бұған дейін тіркелген жерасты дүмпулері мен сілкіністер осы қауіптің шынайы екенін көрсетеді. Сондықтан мектептерде төтенше жағдайларға, соның ішінде жер сілкінісіне қарсы дайындық — күн тәртібінен түспейтін мәселе.
Қалалық білім басқармасының бастамасымен әрбір мектепте сейсмикалық қауіпке байланысты алдын алу жұмыстары жүйелі түрде жүргізіледі. Бұл шаралар арнайы жоспар бойынша жүзеге асады және оған мектеп әкімшілігі, мұғалімдер, оқушылар мен ата-аналар да тартылған.
Эвакуациялық оқу-жаттығулар – өмірлік дағдыны қалыптастыру:
Шымкент мектептерінде оқу жылы барысында бірнеше рет эвакуациялық оқу-жаттығу шаралары өтеді. Бұл жаттығулар нақты жер сілкінісі жағдайында қалай әрекет ету керектігін іс жүзінде үйретуге бағытталған. Қоңырау немесе дабыл белгісі берілген сәттен бастап, оқушылар мен мұғалімдер белгіленген бағыт бойынша ғимараттан тез және тәртіппен эвакуацияланады.
Оқу-жаттығу барысында:
— Әр сыныптың жауапты мұғалімі оқушыларды түгелдеп, қауіпсіз аймаққа жеткізеді;
— Алғашқы көмек көрсету тобы жарақат алғандарға көмек көрсету іс-әрекетін пысықтайды;
— Құтқарушылар мен ТЖ мамандары арнайы сценарий бойынша мектеп аумағында құтқару операцияларын жүргізіп, өз тәжірибелерімен бөліседі.
Мұндай оқу-жаттығулар балалардың бойында үрей емес, керісінше сенімділік пен әрекет ету қабілетін қалыптастыруға бағытталған.
Мектеп ғимараттарының техникалық жағдайы:
Қауіпсіздіктің маңызды бір бөлігі — мектеп ғимараттарының техникалық жағдайы. Шымкент қаласында соңғы жылдары білім беру мекемелерінің материалдық-техникалық базасын нығайтуға ерекше көңіл бөлінуде. Әсіресе, сейсмикалық төзімділікке қатысты инженерлік тексерістер жиі жүргізіледі.
Қалалық әкімдік пен құрылыс басқармасының деректеріне сәйкес:
— Ескі мектеп ғимараттарына сейсмикалық күшейту жұмыстары жасалып жатыр;
— Қауіп төндіретін ғимараттар бұзылып, олардың орнына жаңа, заманауи стандарттарға сай мектептер салынуда;
— Барлық жаңа мектеп жобаларында сейсмикалық қауіпке төзімділік бірінші кезекте қарастырылады.
Білім беру арқылы қауіптің алдын алу:
Шымкент мектептерінде білім беру процесінің бір бөлігі ретінде жер сілкінісі мен басқа да табиғи апаттар туралы сабақтар өткізіледі. Оқушылар төтенше жағдай кезіндегі әрекет ережелерін тек теория жүзінде ғана емес, практикалық тұрғыда да меңгереді.
Оқу бағдарламасында төмендегі тақырыптар қамтылады:
— Жер сілкінісі туралы жалпы түсінік;
— Сілкініс кезінде өзін-өзі ұстау ережелері;
— Қауіпсіз орындарды анықтау;
— Эвакуация кезінде қалай әрекет ету керек;
— Қорқынышты жағдайларда сабыр сақтаудың маңыздылығы.
Бұл сабақтар бейнежазбалармен, интерактивті тапсырмалармен, топтық тренингтермен және ойын түрінде өткізіледі. Мұның бәрі балалардың ақпаратты жақсы қабылдауына жағдай жасайды.
Ата-аналармен бірлесе жұмыс істеу:
Жер сілкінісіне дайындық тек мектеп ішінде ғана емес, ата-аналармен бірлесе отырып жүзеге асырылуы керек. Осы мақсатта ата-аналар жиналыстарында сейсмикалық қауіпсіздікке байланысты түсіндіру жұмыстары жүргізіледі. Мамандар ата-аналарға төтенше жағдай кезінде баланың психологиялық жағдайын бақылау, оны тыныштандыру жолдары мен алғашқы көмек көрсету әдістерін үйретеді.
Жер сілкінісіне дайындық – тек жаттығу емес, өмірді сақтап қалудың маңызды кілті. Шымкент қаласындағы мектептер бұл бағытта жүйелі, жан-жақты және нәтижелі жұмыстар жүргізіп келеді. Ғимараттардың сейсмикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету, оқушылар мен мұғалімдерді оқыту, эвакуация жоспарын нақтылау, ата-аналармен байланыс орнату – бұл барлық қадамдар жер сілкінісінің салдарын азайтуға арналған.
Алдағы уақытта да Шымкент мектептері өз оқушыларының қауіпсіздігі үшін барлық мүмкіндіктерді қолдана отырып, апатқа қарсы күресте үлгі болары анық. Өйткені қауіпсіздік – біліммен қатар тұратын басты құндылық.
