Көші-қон – халық санының өзгеруіне ғана емес, әлеуметтік ахуалға, экономикалық өсімге және өңірдің дамуына әсер ететін маңызды факторлардың бірі. Қазақстанның оңтүстік өңірінде орналасқан Бәйдібек ауданы да көші-қонның ықпалын сезініп отырған аймақтардың қатарына жатады. Бұл жерде халық санының қозғалысы, жастардың қалаға қоныс аударуы, еңбек күшінің жетіспеушілігі және әлеуметтік инфрақұрылымдағы өзгерістер анық байқалады.
Соңғы жылдары Бәйдібек ауданынан жастардың Шымкент қаласына, сондай-ақ Алматы мен Астанаға қоныс аударуы жиіледі. Олар жоғары білім алуды, жұмыс табуды немесе әлеуметтік мүмкіндіктерін кеңейтуді мақсат етеді. Бұл үрдіс аудан орталығы мен ауылдық елді мекендерде жұмысқа қабілетті тұрғындардың азаюына себеп болып отыр. Нәтижесінде ауыл шаруашылығындағы еңбек ресурстары жеткіліксіз болып, кейбір шаруашылықтардың өндіріс көлемі төмендеді.
Сондай-ақ сыртқы көші-қон да аудан үшін өзекті. Түркия, Ресей сияқты елдерге маусымдық жұмыс іздеп баратын азаматтар аз емес. Олар көбіне құрылыс, қызмет көрсету саласында еңбек етіп, табысын туған жеріне жібереді. Мұндай үрдіс бір жағынан отбасылардың тұрмысын жақсартқанымен, екінші жағынан ауданнан білікті мамандардың кетуіне әкеледі.
Ішкі көші-қон саясатында мемлекет ұсынған «Серпін» бағдарламасы немесе солтүстік өңірлерге қоныс аудару жобалары бар. Алайда Бәйдібек ауданынан солтүстікке көшкен кейбір отбасылар жаңа ортаға бейімделе алмай, қайта оралып жатады. Жұмысқа орналасу, тұрғын үй мәселесі мен әлеуметтік ортаға сіңісу қиындықтары – бұл бағдарламаның толық жүзеге аспай отырғанын көрсетеді.
Ауданға тән тағы бір мәселе – демографиялық құрылымның өзгеруі. Жастардың қалаға көшуі салдарынан ауылдарда орта жастағы және қарт адамдардың үлесі артты. Мысалы, кейбір ауыл мектептерінде оқушылар саны күрт азайып, тіпті жабылуға мәжбүр болған жағдайлар кездеседі. Денсаулық сақтау саласында да жас мамандар жетіспей, ауылдарда дәрігер тапшылығы сезіледі.
Көші-қон еңбек нарығына да әсер етуде. Қалаға кеткен жастар көбінесе сауда, қызмет көрсету немесе өнеркәсіп саласына бейімделсе, ауылда негізінен мал шаруашылығы мен егіншілікпен айналысатындар ғана қалады. Осы себепті еңбек нарығында теңгерімсіздік күшейіп, ауылдағы кәсіпкерліктің дамуы тежелуде.
Әлеуметтік инфрақұрылым да көші-қоннан зардап шегіп отыр. Халық азайған ауылдарда мектептер мен мәдениет үйлері бос қалып, жабылып жатыр. Бұл жергілікті тұрғындардың әлеуметтік белсенділігін төмендетіп, жастардың кетуін одан әрі жылдамдатады. Керісінше, қалаға ағылған халық саны тұрғын үй тапшылығын туғызып, мектептер мен балабақшаларға түсетін жүктемені күшейтуде.
Мәселенің шешімін табу үшін нақты шаралар қажет. Біріншіден, Бәйдібек ауданында жаңа жұмыс орындарын ашып, шағын және орта бизнесті қолдау маңызды. Екіншіден, ауылдық жерде білім беру мен медициналық қызметтің сапасын көтеру – халықты тұрақтандырудың негізгі тетігі. Үшіншіден, мемлекеттік бағдарламаларды ауданның ерекшелігіне қарай бейімдеп жүзеге асыру қажет.
Бәйдібек ауданы үшін агротуризмді дамыту үлкен мүмкіндік бола алады. Бұл өңірдің табиғаты әсем, тарихи орындары мол. Туризмді өркендету арқылы жаңа табыс көзін ашуға, жұмыс орындарын құруға және жастарды ауылда ұстауға мүмкіндік бар. Сонымен бірге, ауыл шаруашылығында жаңа технологияларды енгізу, жастарды кәсіпкерлікке тарту – көші-қон қарқынын азайтудың тиімді жолы болмақ.
Көші-қон – тек халықтың қозғалысы ғана емес, ол ауданның әлеуметтік болашағына, экономикалық әлеуетіне және мәдени дамуына ықпал ететін күрделі құбылыс. Сондықтан Бәйдібек ауданында көші-қон саясатын дұрыс жолға қою – уақыт күттірмейтін мәселе.